آیا خیابان‌های پایتخت تغییر خواهند کرد؟ – دروازه تهران
آنچه خیابان کامل می‌نامند
زهرا داستانی
اواسط سلطنت ناصرالدین شاه قاجار بود که تهران برای نخستین بار با مسیری به نام «خیابان» آشنا شد. روستایی که تا پیش از این تنها صاحب کوی و برزن بود، با تحولی عظیمی که ناصرالدین شاه در آن پدید آورد، صاحب راه‌های خاکی شد که به آن خیابان می‌گفتند. خیابان‌هایی که کمابیش از کوچه‌ها و گذرهای قدیمی تهران، عریض‌تر و با کمی اغماض به خط مستقیم کشیده شده بودند. از زمان تولد اولین خیابان‌ها در تهران تا به امروز این شهر صاحب بیش از ۲۵۰۰ خیابان اصلی و فرعی است. خیابان‌هایی که بر محوریت خودروها توسعه و گسترش یافتند. افزایش قابل توجه مالکیت خودرو و استفاده روزافزون از این وسیله نقلیه مشکلات بسیاری را برای شهر به وجود آورد. به طوری که حالا مدیران شهری در پی اجرای خیابان‌های کامل در تهران هستند. خیابان‌هایی که بسیاری از کشورهای جهان به سمت آن‌ها در حرکت‌اند و تهران با ۳۰ سال عقب‌ماندگی اولین گام را به سوی آن برداشته است.
در اواسط دهه ۱۹۹۰ دانشگاه کوچکی واقع در خارج شهر تاکومای واشنگتن ایده «اولویت بخشیدن و اضافه کردن پیاده‌راه‌ها به راه‌های قدیمی» را برای اولین بار مطرح کرد. از آن هنگام شهرها در مسیر حرکت به سمت اولویت بخشیدن به عابران پیاده پیش رفتند و ایده اولیه اضافه کردن پیاده‌راه‌ها به خیابان‌ها را به طرح امروزی «خیابان‌های کامل» تبدیل کردند. ایده‌ای که تمام پروژه‌های خیابان بر اساس نیازهای هر کسی که از خیابان استفاده می‌کند در نظر می‌گیرد. این افراد تنها کاربران وسایل نقلیه موتوری نیستند بلکه عابران پیاده یا دوچرخه‌سواران یا افرادی که از وسایل حمل و نقل عمومی استفاده می‌کنند را شامل می‌شود.
طراح‌های اولیه ایده اولویت بخشیدن به پیاده‌راه‌ها کار خود را با ساخت پیاده‌راه در زمان تعویض خطوط گاز یا تبدیل شانه‌های شنی خیابان به پیاده‌راه آغاز کردند. آن‌ها به دنبال فرصت‌هایی برای احداث خطوط دوچرخه هم‌زمان با پروژه‌های آسفالت کردن مجدد خیابان و همچنین تأمین فضا جهت ساخت ایستگاه‌های اتوبوس بودند. سپس تغییرات اساسی بیشتری را آغاز کردند و حاصل آن ایجاد خیابان‌هایی برای همه بود.
مزایای خیابان‌های کامل چیست؟
خیابان کامل خیابانی برای همه است. این خیابان‌ها طراحی شده‌اند تا دسترسی ایمن را برای همه کاربران از جمله عابران پیاده، دوچرخه‌سواران، رانندگان و آن‌هایی که از هر سن و سال یا توانایی جسمانی از وسایل حمل و نقل عمومی استفاده می‌کنند، فراهم کنند.
خیابان‌های کامل ساخته شده‌اند تا عبور از خیابان، قدم زدن تا مراکز خرید و فروشگاه‌ها و دوچرخه‌سواری تا محل کار یا خانه را آسان‌تر کنند.
آن‌ها به اتوبوس‌ها اجازه می‌دهند تا به موقع به ایستگاه‌ها برسند و فضای امن‌تری را برای مردم می‌سازند تا از ایستگاه‌های مترو تا خانه یا از خانه و محل کار تا ایستگاه‌های مترو پیاده‌روی کنند.
ایجاد خیابان‌های کامل به این معنی است که برنامه‌ریزان و مدیران شهری رویکرد خود را به سمت پروژه‌هایی معطوف کنند که در نتیجه اجرای آن، خیابان نه‌تنها برای رانندگان بلکه برای کاربران حمل و نقل عمومی، عابران پیاده و دوچرخه‌سواران بهتر و ایمن‌تر شود. خیابان کامل شهر را به مکانی بهتر برای زندگی تبدیل می‌کند.
خیابان کامل به چه شکل است؟
نسخه مشخصی برای طراحی خیابان کامل وجود ندارد. هر نسخه‌ای که تا به حال درباره خیابان کامل در شهرهای جهان اجرا شده، تنها برای همان شهرها طراحی شده و نیازهای همان جوامع را برطرف کرده است.
یک خیابان کامل می‌تواند شامل: پیاده‌روهای ممتد، مسیرهای ویژه دوچرخه‌سواری (شانه‌های گسترده سنگفرش شده خیابان)، خطوط ویژه اتوبوس، ایستگاه‌های راحت و قابل دسترس حمل‌ونقل عمومی، فرصت‌های رفت و آمد ایمن، علائم و تابلوهای راهنمایی قابل مشاهده برای عابران پیاده، رمپ لبه پیاده‌راه برای تردد معلولین، دوربرگردان و خیابان‌های دو طرفه و… باشد.
یک خیابان کامل در یک منطقه روستایی کاملاً متفاوت از خیابان کامل در یک منطقه شهری است، اما هر دو به گونه‌ای طراحی می‌شوند که ایمنی و راحتی برای همه افرادی که از خیابان استفاده می‌کنند، برقرار شود.
تهران نیز اگرچه دیر اما بعد از ۳۰ سال قرار است به خیابان‌های کامل دست پیدا کند. شورای شهر پنجم تهران در تبصره سوم ماده ۵۲ برنامه پنج‌ساله سوم توسعه شهر تهران، هر یک از مناطق تهران را مکلف کرده است که سالانه یک خیابان را بر اساس اصول و دستورالعمل خیابان کامل بازطراحی و اجرا کند. بر اساس این دستورالعمل، مدیریت جدید شهر تهران نیز خبر از آغاز اجرای طرح «خیابان کامل» در مناطق مختلف شهرداری با تائید طراحی آن در کمیته شبکه معابر شهری تهران داده است.
چه عواملی مدیریت شهری تهران را به فکر اجرای خیابان کامل انداخته است؟
انواع آلودگی‌های محیطی و بصری، کاهش ایمنی افراد پیاده، افزایش صدمات ناشی از سوانح رانندگی، عدم دسترسی سریع و آسان به حمل و نقل عمومی و پایین بودن میزان کیفیت و مطلوبیت معابر شهری از جمله مسائلی هستند که مدیریت شهری تهران را مجاب کرده که به سمت طراحی و اجرای «خیابان کامل» گام بردارد. طرحی که امید است به کاهش این آسیب‌ها و مشکلات شهر تهران بیانجامد.
۱۵ منطقه تهران صاحب خیابان‌های کامل می‌شوند
به گفته مسعود رنجبریان، مدیرکل برنامه‌ریزی و توسعه شهری معاونت حمل‌ونقل و ترافیک، اجرای خیابان کامل در راستای استراتژی انسان‌محور کردن شهر، یکی از اولویت‌های جدی مدیریت شهری تهران است. اولویتی که هدف از اجرای آن دستیابی به توسعه پایدار محله محوری است. تأمین امنیت عابران پیاده، کاهش سوانح رانندگی، تأمین مسیر حمل و نقل عمومی و دوچرخه‌سواری، مطلوبیت و جذابیت محیطی معابر شهری و اینکه همه اقشار جامعه بتوانند به صورت عادلانه از معبر شهری استفاده کنند مهم‌ترین هدف اجرای طرح خیابان کامل در شهر تهران است. طرحی که شهر را به مکانی امن‌تر و بهتر برای زیستن تبدیل می‌کند.
شورای اسلامی شهر تهران به عنوان نهاد تصمیم‌گیر و سیاست‌گذار شهرداری تهران، ۳۰۰ میلیارد تومان اعتبار به اجرای طرح خیابان کامل در پایتخت اختصاص داده است. حالا قرار است ۱۸ معبر در ۱۵ منطقه شهرداری تهران به منظور اجرای خیابان کامل طراحی و اجرا شود. خیابان‌هایی که مکانی امن‌تر و راحت‌تری برای عابران پیاده، دوچرخه‌سواران، کودکان، سالمندان و معلولان خواهند بود.
۱۰ آبان ۱۳۹۹ – روزنامه چندرسانه‌ای دروازه تهران
