سارا مالکی

بازیافت کالاهای مصرف شده در مجتمع‌های مسکونی نه تنها می‌تواند منجر به تولید زباله کمتر شود، بلکه می‌تواند فضای همکاری و همراهی را در میان ساکنان مجتمع‌های مسکونی ایجاد کند. در واقع در مجتمع‌های مسکونی به علت وجود تعداد زیاد خانوار می‌توان به صورت گروهی کار بازیافت زباله‌ها را انجام داد. هرچند وجود نداشتن فضای مناسب در برخی مجتمع‌ها از عوامل محدودکننده به شمار می‌رود اما راه‌های فراوانی برای انجام بازیافت زباله‌ها وجود دارد که می‌توان در فضاهای مختلف از آن‌ها استفاده کرد. نقش مدیران ساختمان‌ها در این زمینه بسیار مهم است. مدیران ساختمان‌ها می‌توانند با تعبیه سطل‌های مخصوص برای زباله‌های تر و انواع زباله خشک، ساکنان را به تفکیک زباله و کمک به بازیافت بهتر آن‌ها تشویق کنند.

 در عین حال بسیاری از کالاهایی که زباله به نظر می‌رسند، می‌توانند به ابزارهایی برای زیباسازی فضای مجتمع تبدیل شوند. برای مثال می‌توان با کمک همسایه‌ها قوطی‌های آب معدنی را به گلدان‌های دیواری تبدیل و فضا را با آن‌ها زیباتر کرد. وسایل چوبی قدیمی همسایه‌ها نیز می‌تواند با کمک افراد تبدیل به جعبه‌های مخصوص تفکیک زباله شود. انجام همه این کارها علاوه بر نزدیک کردن همسایه‌ها به یکدیگر، به انجام وظیفه شهروندی افراد منجر می‌شود که تفکیک زباله از مبدأ و تلاش برای تولید زباله کمتر یکی از آن‌هاست.

حضور در چرخه بازیافت

 «بازیافت» به معنی استفاده از مواد مصرف شده برای تولید و ساخت مجدد همان کالا یا کالاهای قابل استفاده دیگر است. در تعریف دقیق‌تر باید گفت «هرگونه استفاده دوباره و جدید از مواد زائد و پسماند را بازیافت می‌گویند.» برای روشن‌تر شدن موضوع باید گفت عملیات بازیافت زباله‌ها در خانه یا مجتمع‌های مسکونی عملیات خاص و پیچیده‌ای نیست. به عنوان مثال استفاده مجدد از پسماند بازیافتی نظیر انواع پلاستیک، یکی از راه‌های بازیافت و استفاده مجدد از پسماند بازیافتی است. برای استفاده مجدد از انواع پلاستیک، بطری‌های نوشابه و سایر مواد غذایی، باید ابتدا آن‌ها را شست و ضدعفونی کرد. سپس می‌توان آن‌ها را تبدیل به اقلام جدیدتری کرد تا در چرخۀ استفاده قرار گیرند. در واقع بازیافت شامل مراحل جمع‌آوری زباله‌ها، تفکیک زباله‌ها به صورت زباله‌های خشک و تر و جداسازی پسماند بازیافتی است. در طی این عملیات انواع پسماند بازیافتی دوباره وارد مرحله تولید می‌شوند و به عنوان نوعی ماده اولیه در چرخه تولید دوباره استفاده می‌شوند.

فواید بازیافت

 استفاده مجدد از مواد و انرژی، صرفه‌جویی در مصرف انرژی، کاهش دفن پسماند بازیافتی و از بین نرفتن منابع طبیعی، اشتغال‌زایی، کاهش هزینه‌ها و ایجاد منافع اقتصادی، بهبود شرایط بهداشتی، کمک به کاهش آلودگی ناشی از حمل و تولید زباله، صرفه‌جویی در مصرف منابع طبیعی و… از فواید بازیافت پسماندها‌ست.

 برای مثال خوب است بدانیم انرژی صرفه‌جویی شده حاصل از بازیافت یک قوطی آلومینیومی، یک تلویزیون را برای سه ساعت روشن نگه خواهد داشت. توجه داشته باشید که آلومینیوم را می‌توان بارها ذوب و به قوطی یا ظرف جدید تبدیل کرد.

تجربه آلمان در بازیافت پسماند

کشور آلمان امروزه به عنوان موفق‌ترین کشور در امر تفکیک و کاهش پسماند به حساب می‌آید. این کشور زمانی سالانه ۳۰ میلیون تن زباله خانگی و به طور کل ۳۲۵ میلیون تن زباله (به علاوۀ ضایعات ساختمانی و خودرو) تولید می‌کرد. رابطۀ علت و معلولی میان رعایت نکردن بهداشت شهری و افزایش روزافزون بیماری‌هایی مانند وبا این کشور را با بحران روبرو کرد. این موضوع باعث شد کشور آلمان از همان قرن نوزدهم رفته رفته مدیریت پسماند، تکنولوژی پسماند و مقررات لازم را گسترش دهد.

 مدیریت پسماند در این کشور همچون دیگر کشورها از جمع‌آوری و دفع مواد زائد آغاز شد و تا مدیریت حرفه‌ای آن ادامه پیدا کرد تا جایی که در سال‌های اخیر هدف آلمان از سیاست‌های اتخاذ شده در حوزۀ مدیریت پسماند، دستیابی به اقتصادی مبتنی بر بازیافت است که باعث صرفه‌جویی در منابع و کاهش اثرات نامطلوب محیط زیستی می‌شود.

 کشوری که روزی دفع زباله را تنها راه حل خود در برابر کپه‌های آشغال می‌دید، امروز به مرحله‌ای رسیده که این رویکرد را آخرین راه خود می‌داند. امروزه کاهش تولید زباله، استفادۀ مجدد، بازیافت و بازیابی انرژی برای دولت و مردم آلمان در اولویت قرار دارد و سیستم «گرین دات»(Green Dot) توانسته این معضل را تا حدود زیادی حل کند. «گرین دات» سیستم دوگانۀ آلمان در جمع‌آوری پسماندها است که حالا به یک سمبل و استاندارد حفاظت از محیط زیست در اتحادیه اروپا بدل شده و تولیدکنندگان یا فروشندگان باید برای بسته‌بندی محصولات خود حتماً از این سیستم استفاده و لوگوی آن را خریداری کنند. هرچه بسته‌بندی بزرگ‌تر باشد، مبلغ بیشتری هم باید بابت آن بپردازند. این سیستم هوشمند تولیدکنندگان را موظف می‌کند که کاغذ و فلز کمتر و شیشه‌های نازک‌تر تولید کنند.

۹۰ هزار هکتار جنگل در دل هر تن کاغذ

برای آنکه از فواید بازیافت بیشتر آگاه شویم خوب است بدانیم با بازیـافت هر تـن کاغذ باطله، ماهانه از تخریب ۹۰ هـزار هکتار جنگل جلوگیری می‌شود. کاغذ باطله یکی از انواع زباله خشک به شمار می‌رود و شامل انواع کاغذ، بروشور، مقوا، روزنامه و… می‌شود. با تفکیک کاغذ در مبدأ و بازیافت هر تن کاغذ از مصرف ۱۲ میلیون لیتر آب جلوگیری شده و ۱۲۰ هزار کیلووات برق کمتری به مصرف می‌رسد. همچنین بازیافت هر تن کاغذ، می‌تواند زمینه اشتغال برای ۵ نفر را فراهم کند. آمارها نشان می‌دهد به کمک بازیافت ۲۵ درصد از کاغذهای موجود در زباله‌های شهری، می‌توان سالانه از قطع یک میلیون و هفتصد هزار درخت جلوگیری کرد.

آلومینیوم یکی دیگر از پسماندهای خانگی است که با بازیافت آن، آلودگی‌های زیست محیـطی ناشی از فرآیند تولید این فلز تا ۹۵ درصد کاهش می‌یابد. اگر شیشه‌های مازاد خود را تفکیک کنید و در مجتمع خود سطل مخصوصی برای آن تعبیه کنید، می‌توانید این حس خوب را داشته باشید که تهیه شیشه از شیشه‌های بازیافت شده، ۵۰ درصد آلودگی آب و ۲۰ درصد آلودگی هوا را کاهش می‌دهد.

 خوب است بدانیم انرژی لازم برای تولید یک کیلوگرم لاستیک نو، سه برابر انرژی مورد نیاز برای تولید یک کیلوگرم لاستیک بازیافتی است. از طرفی به کمک بازیافت، مساحت کمتری از بیابان‌ها و مراتع کشور به زباله‌دانی تبدیل می‌شود.

شناسایی مواد قابل بازیافت در مجتمع‌های مسکونی

 کاغذ و مقوا در دستۀ پسماند خشک قرار می‌گیرند و از جمله مواد بازیافتی هستند که به وفور در مجتمع‌های مسکونی یافت می‌شود. شما هر نوع کاغذی را می‌توانید بازیافت کنید. کاغذهای رنگی، روزنامه و مجلات، کتاب و دفترهای درسی و غیر درسی، پاکت نامه، آگهی‌هایی که در حیاط یا صندوق پستی انداخته می‌شود و موارد دیگر همگی قابل بازیافت هستند. در این میان روزنامه‌ها یکی از بهترین کالاها برای بازیافت هستند.

در رابطه با بازیافت مقوا، رعایت این نکته ضروری است که مقواها تا زمانی که به وسیله غذا یا روغن خیس نشده‌اند قابلیت بازیافت دارند. این مورد را در بسته‌بندی‌های غذا همچون جعبه پیتزا بسیار دیده‌اید. بازیافت مقواهایی که با پلاستیک پوشیده شده‌اند مانند جعبه شیر، خامه و غیره به صورت کلی موردی ندارد اما باید مطمئن شوید که این موضوع از سوی مرکز خدمات پسماند خشک و تر منطقه شما قابل قبول باشد. از بازیافت مقوا؛ کارتن‌های بیشتر، مقواهای رنگی، حوله کاغذی، دستمال کاغذی، جعبه غلات و کاغذهای چاپ تولید می‌شود.

 شیشه‌ها از دیگر مواد بازیافتی فراوان در مجتمع‌های مسکونی هستند. فقط باید توجه داشت که پیش از قرار دادن در ظرف بازیافت زباله، شسته شوند. برچسب‌های روی شیشه‌ها می‌تواند روی آن‌ها باقی بماند. به یاد داشته باشید که حباب لامپ‌ها، آینه‌ها، سرامیک و ورقه‌های شیشه‌ای نباید در ظرف بازیافت زباله قرار بگیرند.

مس از دیگر کالاهای بازیافتی است که صد درصد قابلیت بازیافت دارد. قوطی‌های مواد غذایی نیز قابلیت بازیافت دارند فقط باید دقت شود که غذا به آن نچسبیده باشد و برچسب روی آن‌ها برداشته شود. به صورت کلی آلومینیوم نیز عنصر بازیافت پذیری است. حتی فویل‌های آلومینیومی و فویل‌های بسته بندی غذا نیز در صورتی که آلوده نبوده و با غذا ترکیب نشده باشند قابلیت بازیافت دارند. از بازیافت این مواد قطعات مکانیکی آلومینیومی مانند قطعات کوچک موتور ساخته می‌شود.

پسماند مواد غذایی نیز در مجتمع‌های مسکونی به وفور یافت می‌شود. هرچند ضروری است با اصلاح الگوی مصرف دورریز مواد غذایی را تا حد ممکن کاهش دهیم اما خوب است بدانیم فرآیند بازیافت زباله برای مواد غذایی معمولاً به شکل تولید کود یا کمپوست انجام می‌شود.