شروین راد

نگرانی از دفع زباله‌های در طبیعت یکی از دغدغه‌های شهرهای بزرگ است. از پلاستیک‌های خرید تا ته‌سیگارهای رها شده، آسیب‌های جدی به زیست طبیعت وارد می‌کنند. شاید کمتر کسی موقع خرید وسایل الکترونیکی به موضوع زباله‌های حاصل از خراب شدن یا از دور خارج شدن این دستگاه‌ها فکر کند. حالا در کشوی میز بسیاری از آدم‌های گوشی‌های از کار افتاده یا حتی باتری‌های مختلف دستگاه‌های الکترونیکی جمع شده‌ است و بسیاری نمی‌داند ریختن این وسایل در زباله‌ها و دفع غیراصولی آن می‌تواند به محیط زیست آسیب برساند. بسیاری از این وسایل به ویژه باتری‌ها حاوی مواد سمی هستند که برای طبیعت مضرند. بر روی اکثر این قطعات و وسایل علامتی حک شده که نسبت به دور ریختن آن‌ها در سطل‌های زباله معمولی هشدار می‌دهد. حالا دغدغه بازیافت زباله‌های الکترونیکی هم به دغدغه‌های بازیافت اصولی زباله‌های شهری اضافه شده است.

خطرناک و با ارزش!

زباله‌های الکترونیکی همان‌طور که به دلیل وجود مواد سمی، خطرناک هستند، به دلیل وجود مواد با ارزش، ارزشمند هم محسوب می‌شوند. اصطلاح طلای کثیف مدت‌هاست برای زباله‌ها استفاده می‌شود. زباله‌های الکترونیکی، شامل دستگاه‌های الکتریکی یا الکترونیکی منسوخ شده هستند و بازیافت زباله‌های الکترونیکی از نظر حفاظت از منابع و محیط زیست یک موضوع مهم است. در حال حاضر، سالانه نزدیک به ۱.۳ میلیارد تن زباله در سراسر جهان تولید می‌شود که انتظار می‌رود تا سال ۲۰۲۵ به ۴.۳ میلیارد تن در سال افزایش یابد. شناخت و درک اجزای مختلف زباله‌های الکترونیکی به بازیافت مؤثرشان کمک می‌کند. تجهیزات الکترونیکی پیشرفته شامل تقریباً ۶۰ عنصر مختلف از مواد با ارزش و خطرناک است. مهم‌ترین اجزای ارزشمند زباله‌های الکتریکی، مدارهای چاپی هستند که به غیر از فلزات با ارزش، حاوی مواد خطرناک بسیاری است. برای جلوگیری از مسمومیت انسان و محیط زیست، تجزیه و تحلیل ویژگی‌ها و ترکیبات مواد مختلف در زباله‌های الکترونیکی و تعیین نحوه مدیریت مجدد آن‌ها از طریق فرآیندهای زیست محیطی سالم، امری ضروری به است.

تهران به دنبال بازیافت زباله‌های الکترونیکی

بر اساس آماری که مدیرعامل سازمان پسماند تهران در شهریورماه امسال اعلام کرده، سال گذشته روزانه ۳۷ تن و در ۴ ماهه اول امسال روزانه ۵۲ تن ضایعات الکترونیکی در تهران جمع آوری شد است.

مدیرعامل سازمان پسماند شهر تهران آن زمان خبر داده بود که با توجه به تجربه غرفه‌های بازیافت زباله خشک قرار است غرفه‌های بازیافت زباله الکترونیکی در شهر تهران راه‌اندازی شود: «تصمیم گرفتیم تا با راه‌اندازی غرف الکتروکاپ، مدیریت این نوع زباله‌ها را بیش از پیش مورد توجه قرار دهیم و امکان فعالیت زباله گردها و عوامل غیرمجاز را در این زمینه محدود کنیم؛ مانند غرفه‌های پسماند خشک، شهروندان با مراجعه به غرفه‌های الکتروکاپ، ضایعات الکترونیکی خود را تحویل می‌دهند و به اندازه ارزش ریالی هر کیلو، مبلغی را دریافت می‌کنند.»

مدیرعامل سازمان پسماند شهرداری تهران درباره نحوه کار این غرفه‌ها هم توضیح داده بود: «پیمانکار طرف قرارداد سازمان پسماند با جمع‌آوری این نوع از ضایعات و انتقال آن‌ها به کارخانه‌ای ویژه، این نوع از زباله را بازیافت و دوباره وارد چرخه می‌کند. تمامی این اقدامات هم به دنبال اجرای طرح کاپ و برای جلوگیری از فعالیت عوامل غیرمجاز تفکیک پسماند و جلوگیری از دفن این نوع زباله انجام می‌شود.»

به تازگی ۲۴ غرفه از این طرح در شهر تهران راه‌اندازی شده است. این ۲۴ غرفه الکتروکاپ در مناطق مختلف شهر تهران قرار دارند و شهروندان می‌توانند با مراجعه به آن نسبت به بازیافت زباله‌های الکترونیکی خود اقدام کنند. ای غرفه‌های در مناطق ۲۲ گانه شهر جانمایی شده است و در دو منطقه نیز دو غرفه پیش بینی شده است.

جمع‌آوری و بازیافت زباله‌های الکترونیکی در سطح شهر می‌تواند به ارتقا حفاظت از محیط زیست و اهمیت بازیافت زباله‌های کمک کند. هر چند از سویی بازارهای تجهیزات الکترونیکی در سطح شهر نیز منبع اصلی دپو این زباله‌های هستند که خرید این تجهیزات از این منابع و جلوگیری از دفع آن‌ها در سیستم زباله‌های شهری می‌تواند به حفظ بیشتر محیط زیست و گسترش بازیافت زباله‌های الکترونیکی کمک کند.