بزرگراه شهید نجفی رستگار از جمله پروژه‌های عمرانی تهران است که پس از گذشت یک دهه از آغاز عملیات عمرانی به روزهای پایانی ساختش نزدیک می‌شود.‌ قرار است فازهای آخر این بزرگراه تا ماه‌های ابتدایی سال ۱۴۰۰ به اتمام برسد. با افتتاح کامل این بزرگراه مسافرانی که قصد گذر به سمت محورهای شرقی کشور را دارند می‌توانند از این مسیر کمر‌بندی استفاده کنند و دیگر وارد محلات پایتخت نشوند. پیش از این مسافران شرق کشور گاهی مجبور می‌شدند برای ادامه مسیر ترافیکی یک ساعته را در تهران تحمل کنند و حالا به واسطه اتوبان شهید نجفی رستگار این مسیر را می‌توانند در شش دقیقه از کنار شرقی تهران عبور کنند.

سال ۱۳۸۸ کلید ساخت بزرگراهی به طول ۶.۸۷۰ متر در جنوب شرق تهران زده شد. بزرگراهی که فارغ از حل معضلات ترافیکی بزرگراه‌های بسیج و آزادگان، با هدف تسهیل تردد مسافران عبوری بدون نیاز به هدایت آن‌ها به داخل شهر تهران طراحی و عملیات عمرانی‌اش آغاز شد. پیش از ساخت بزرگراه شهید نجفی رستگار، ترافیک‌ خودروهای عبوری که اغلب خودروهای مخصوص حمل بار بودند، سبب آزردگی شهروندان و ساکنان محلات حاشیه این بزرگراه بود. روزانه صدها خودروی عبوری برای گذر از غرب کشور به سمت شرق و بالعکس از میان محلات مسکونی منطقه ۱۵ تهران تردد می‌کردند؛ اما ساخت بزرگراه نجفی رستگار که بخشی از کمربندی پایتخت را تکمیل کرد، سبب می‌شد تا برای عبور از غرب به شرق نیازی به ورود به تهران در محدوده‌های مسکونی نباشد.

تملک املاک؛ سد راه تکمیل بزرگراه شهید رستگاری

اما ساخت این بزرگراه کار ساده‌ای نبود. باید زمین‌ها و املاکی که در مسیر این بزرگراه قرار داشت تملک می‌شد. همچنین تأسیسات آب، برق، گاز، فاضلاب و مخابرات در زیر زمین‌های این محدوده جمع‌آوری و به جای دیگری منتقل می‌شد. شمار املاکی که باید برای ساخت کامل بزرگراه نجفی رستگار تملک می‌شد در حدود ۱۲۵۲ پلاک ثبتی بود که اغلب آن‌ها را املاک خُرد در محلات مشیریه و کاروان در منطقه ۱۵ تشکیل می‌دادند. راضی کردن صاحبان این زمین‌ها و املاک به فروش مالشان از یک سو و تأمین بودجه لازم برای خرید این املاک از سوی دیگر سدی بر سر راه ساخت بزرگراه نجفی رستگار بود. مشکلاتی که سبب شد تا عملیات ساخت این بزرگراه برای سال‌ها متوقف شود.

بزرگراه بلاتکلیف برای مدیریت جدید شهری

در حالی که حدود ۳۰۰ پلاک در تمام مسیر بزرگراه شهید نجفی رستگار باقی مانده بود، عملیات ساخت بزرگراه به مدیریت شهری جدید تهران سپرده شد. سال ۱۳۹۶ شهرداری تصمیم گرفت تا با تغییر سیاست خود در مدل احداث بزرگراه شهید نجفی رستگار در مدت زمان حدود دو سال با فازبندی آن، بزرگراه را برای استفاده شهروندان آماده کند. شهرداری تا پایان ساخت فاز اول و دوم این بزرگراه بیش از ۱۲۵۲ پلاک ثبتی مسکونی و تجاری را خریداری کرد.

آغاز دوباره ساخت بزرگراه در دو فاز

با تغییر رویکرد مدیریت شهری تهران، کار ساخت بزرگراه نجفی رستگار دوباره آغاز شد. فاز نخست این پروژه از بزرگراه آزادگان در غرب تا پل شهید مزینانی به طول دو کیلومتر در پاییز ۱۳۹۸ افتتاح شد. با افتتاح فاز اول بزرگراه نجفی رستگار ارتباط محلات حاشیه‌ این بزرگراه که حدود ۱۰ سال تحت تأثیر عملیات عمرانی آن قرار گرفته و قطع شده بود، بار دیگر برقرار شد. از سوی دیگر پل شهید مزینانی که حلقه اتصال محله مشیریه شمالی و جنوبی بود در فاز اول تکمیل و ارتباط ماشین روی محلات با یکدیگر از سر گرفته شد.

در فاز دوم نیز ۴۸۷۰ متر دیگر از کل مسیر بزرگراه نجفی رستگار از پل شهید مزینانی تا بزرگراه امام رضا ساخته شد و آذر ۱۳۹۹ به بهره‌برداری رسید. همچنین در این بزرگراه ۱۳ دستگاه پل و سه زیرگذر نیز برای تسهیل تردد شهروندان احداث شد. به گفته متولیان ساخت این بزرگراه، تعداد پل‌های پروژه شهید نجفی رستگار از متوسط بزرگراه‌سازی در جهان بیشتر است؛ به عبارت دیگر در هر کیلومتر از این بزرگراه به طور متوسط دو پل جانمایی و احداث شده است.‌

بهره‌برداری از فاز سوم بزرگراه نجفی رستگار تا اردیبهشت ۱۴۰۰

هرچند کار ساخت مسیرهای کندرو و تندروی این بزرگراه در فاز اول و دوم به اتمام رسید اما همچنان تا بهره‌برداری کامل از این بزرگراه دو فاز دیگر باقی مانده است. قرار است در فاز سوم بزرگراه شهید نجفی رستگار، مجموعه‌ پل‌های ارتباطی ثامن تکمیل و ساخته شود. پل‌های ثامن در انتهای شرقی بزرگراه واقع شده‌اند و تردد از مسیر شرق را با یک تقاطع غیرهمسطح ممکن می‌سازند. به گفته متولیان ساخت بزرگراه نجفی رستگار، کار ساخت پل‌ها ۸۸ درصد پیشرفت داشته و تا پایان اردیبهشت ۱۴۰۰ به اتمام می‌رسد. همچنین در فاز چهارم عملیات اجرایی این بزرگراه قرار است مشکلات محورهای کندرو حل شود.

ساخت بزرگراه شهید نجفی رستگار

اگرچه چند ماهی تا پایان کار ساخت بزرگراه شهید نجفی رستگار و اعلام هزینه نهایی ساخت این بزرگراه ۱۲ ساله باقی مانده اما برآوردها نشان می‌دهد که برای تکمیل این بزرگراه به صورت تقریبی حدود ۳۰۷ میلیارد تومان هزینه شده است. این هزینه منهای پولی است که شهرداری برای تملک املاکی که بر سر راه بزرگراه قرار داشت، خرج کرده است. طبق اعلام اداره املاک شهرداری منطقه ۱۵ تهران، برای رفع معارضین ملکی بزرگراه شهید رستگار بیش از ۴۹۰ میلیارد تومان در طول مدت زمان اجرای پروژه هزینه شده است. در مجموع پروژه بزرگراه شهید نجفی رستگار در حدود ۷۹۷ میلیارد تومان برای شهرداری خرج برداشته است. این هزینه‌ها اگر به قیمت روز تبدیل شود به عدد‌هایی بسیار بالاتر از این خواهیم رسید.‌

اما اهمیت و ارزش ساخت این بزرگراه چیزی فراتر از عدد و رقم‌هایی است که شهر آن را پرداخته. افزایش کیفیت زندگی و حل برخی از معضلات در کلانشهر تهران از مهم‌ترین ثمرات تکمیل پروژه‌ای عمرانی است که برای سال‌ها متوقف مانده بود.