زهرا داستانی

سال‌هاست که زنگ خطر کمبود قبر برای تدفین مردگان در تهران به صدا درآمده. بر اساس آخرین اظهارات مدیرعامل سازمان بهشت زهرا (س)، تنها دو سال تا پایان ظرفیت این آرامستان زمان باقی است؛ اما شیوع ناگهانی ویروس کرونا و افزایش شمار مرگ و میرها در تهران معادلات در رابطه با زمان پایان ظرفیت این آرامستان را به هم ریخته است. بالا گرفتن بیماری کرونا در ایران و اختصاص نیمی از آمار مرگ و میر بیماران کرونایی کشور به استان تهران، لزوم اقدام برای افزایش ظرفیت بهشت زهرا (س) یا احداث آرامستان جدید در پایتخت را چند برابر کرده است.

چرا ظرفیت بهشت زهرا تکمیل شد؟

اواخر دهه چهل بود که معضل آرامستان‌های‌ محلی و گسترده شدن آن‌ها برای تهران دردسر شد. آن موقع بود که ساخت آرامستان جدیدی در جنوب تهران به‌منظور تجمیع دفن همه مردگان در دستور کار قرار گرفت. احتمالاً مسئول جانمایی این قبرستان که بعدها بهشت‌زهرا (س) نام گرفت چنین پیش‌بینی‌ای از گسترش تا این حد تهران نداشت.

مسئله افزایش پیش‌بینی نشده جمعت شهر تهران دامن بهشت‌زهرا را بالاخره گرفت؛ برای اولین بار سال ۱۳۷۸ ظرفیت بهشت‌زهرا تکمیل شد و چاره کار نیز اضافه کردن ۱۱۰ هکتار از اراضی اطراف آن تشخیص داده شد، ولی این تمام ماجرا نبود، دوباره ۱۰ سال بعد نیز گنجایش این قبرستان تکمیل شد و این بار نیز ۱۷۸ هکتار دیگر اضافه شد. علاوه بر این اقدام تدابیری چون ایجاد قبرهای چند طبقه و احیای دوباره قبرهای ۳۰ ساله این گورستان نیز در دستور کار قرار گرفت اما این مسکن‌ها دوای این درد نبودند. با نزدیک شدن بهشت زهرا (س) به دهه پنجم عمرش، اتمام ظرفیت این آرامستان برای تدفین مردگان تهرانی دوباره بر سر زبان‌ها افتاد؛ اما این بار دیگر زمینی باقی نمانده بود تا بخواهد به وسعتش اضافه شود. زمین‌های مجاور بهشت زهرا (س) یا مسکونی‌ بودند یا تبدیل به اراضی نظامی شده‌ بودند.

۲ سال تا پایان کار باقی است

آخرین پیش‌بینی‌های مدیرعامل بهشت زهرای تهران در سال ۹۸، بر اساس الگوی میانگین مرگ و میر در تهران نشان می‌داد که این گورستان تا ۱۴۰۱ می‌تواند پاسخگوی متوفیان تهرانی باشد؛ یعنی سه سال زمان (از سال ۹۸) همچنان برای انجام اقدامی چون جانمایی آرامستان جدید برای پایتخت از سوی متولیان وجود دارد.

اما یک سال بعد، شیوع کرونا معادلات مسئولان را بر هم زد. هرچند در سال‌های اخیر شورای شهر بر سر اینکه آرامستان جدید در کدام منطقه تهران جانمایی شود، جلسات بسیاری را پشت سر گذاشت اما خبری از رسیدن به نتیجه‌ از این جلسات منتشر نشد. مدیرعامل بهشت زهرا (س) دی‌ماه ۹۸ گفته بود نتیجه مطالعات مکان‌یابی و جانمایی آرامستان جدید پایتخت تا شش ماه بعد اعلام خواهد شد. مطالعاتی که مهم‌ترین بخش آن تصمیم‌گیری نهایی برای جانمایی آرامستان پایتخت است.

ناهید خداکرمی، عضو شورای شهر تهران دی‌ماه ۹۹ از آغاز مطالعات برای مکان‌یابی گورستان جدید پایتخت و پیگیری این موضوع در یک کارگروه ویژه خبر داده بود. او گفته بود: «نمی‌توان قبل از اتمام مطالعات امکان‏سنجی، در مورد محل احتمالی گورستان جدید پایتخت صحبت کرد. کارشناسان به دنبال شناسایی مکان آرامستان جدید در پایتخت هستند و مطالعات امکان‏سنجی و مکان‏یابی در حال انجام است. باید مطالعات ایجاد آرامستان جدید پایتخت در شورا بررسی و مصوب شود و بعد از آن کارهای زیرساختی برای ایجاد آرامستان جدید آغاز شود.»

با وجودی که نتیجه مطالعات برای جانمایی به شکل رسمی اعلام نشد اما نام‌های مناطقی از زبان اعضای شورای شهر مطرح شده است. یکی از ایده‏ها این بوده که با توجه به وسعت تهران یک آرامستان برای پایتخت کافی نیست و چند آرامستان باید در آن ساخته شود.

شرق، غرب، شمال و حتی دوباره جنوب تهران مکان‌هایی بودند که برای قبرستان جدید پیشنهاد شدند. خلیل‌آبادی عضو شورای شهر خبر داد که شورا بر این نظر است که سه آرامستان دیگر در جهات اربعه تهران ایجاد کند اما کمی بعد زهرا صدراعظم نوری، دیگر عضو شورای شهر اعلام کرد که «برنامه‌ای برای احداث آرامستان در چهار نقطه نداریم، اما احتمال احداث آرامستان در دونقطه از تهران وجود دارد که البته این موضوع هم‌اکنون در درست بررسی و رسیدگی قرار دارد.»

چالش کرونایی بهشت زهرای تهران

جانمایی گورستان جدید پایتخت در کشاکش این بررسی‌ها و مطالعات بود که یک‌باره تهران با چالش افزایش شمار اموات کرونایی روبه‌رو شد. درگذشتگانی که کفن و دفن‌شان نیازمند تدابیر ویژه بود. آرامستان بزرگ تهران حالا زود‌تر از آنچه فکر می‌کرد با بحران کمبود جا روبرو خواهد بود.

 حالا ناهید خداکرمی، رئیس کمیته سلامت شورای شهر تهران از تعیین محل آرامستان‌های جدید پایتخت تا سال آینده خبر داده و گفته است: «با توجه به ظرفیت بهشت زهرا (س)، در ابتدای دوره مدیریت شهری تصمیم گرفته شد تا جانمایی دیگر در مورد گورستان جدید پایتخت انجام شود که بررسی کارشناسان در این زمینه آغاز شد. بررسی‌ها ادامه داشت تا اینکه در پی شیوع کرونا و درگیری کارشناسان سازمان بهشت زهرا (س) این مهم با کندی در حال پیشرفت است.» خداکرمی اظهار امیدواری کرده تا پایان دوره مدیریت شهری پنجم، آرامستان‌های جدید به ظرفیت بهشت زهرا (س) اضافه خواهد شد. حال باید منتظر بود و دید.