خارج شدن صحنه‌ها از سالن‌ها

ابراهیم جهانبخش

در روز‌های اخیر در شهر تهران دو نمایش در فضای باز و خارج از سالن‌های مرسوم تئاتر اجرا شده است. نمایش «داستان‌های سرزمین مردمان خردمند» به کارگردانی سعید چنگیزیان که در فضای باز فرهنگسرای نیاوران نمایش داده می‌شود و اجرای آن تا ۳۱ شهریور ادامه خواهد داشت. در سوی دیگر امیر‌رضا کوهستانی این روز‌ها مشغول اجرای نمایش «در انتظار گودو» بر اساس نمایشنامه ساموئل بکت در فضای باز پردیس تئاتر باغ کتاب تهران است. در نمایش چنگیزیان که بر اساس داستان‌هایی از شاهنامه فردوسی تنظیم شده، در یک گوشه‌ی فضا یک جایگاه سه ردیفه قرار گرفته. در دو گوشه دیگر هم صندلی‌ها یا نشیمنگاه‌های ساده چوبی قرار داده شده است. در همه این جایگاه‌ها تلاش شده که فاصله مورد نظر برای روز‌های کرونا در نظر گرفته شود.

از طرفی تماشاگران هم باید در طول اجرا از ماسک استفاده کنند. این مسئله را در اجرای امیر‌رضا کوهستانی هم می‌توانیم دنبال کنیم. خرید اینترنتی به گونه‌ای طراحی شده که بعد از هر خرید، دو صندلی در چپ و راست مجموع بلیت‌های خرید کننده قفل می‌شود و دیگر امکان خرید آن برای دیگران وجود ندارد. یعنی اگر کسی یک بلیت خریداری کند، صندلی چپ و راست این تک صندلی قابل خرید نخواهد بود. همینطور اگر خانواده‌ای چهار بلیت خریداری کنند دو صندلی کناری این چهار بلیت از دسترس خرید خارج می‌شود. در نمایش کوهستانی هم تماشاگران باید به هنگام تماشا از ماسک استفاده کنند. در نمایش در انتظار گودو صدای اتوبان‌های اطراف باغ کتاب به نوعی با اجرای «در انتظار گودو» در هم آمیخته و این خروج از سالن به نوعی بر ابعاد اجرا افزوده است.

تغییر سبک تماشا

یکی از نکاتی بعد از شیوع بیماری کرونا در جهان امروز مطرح شد مسئله تغییر سبک زندگی‌ست. انسان شهروند نمی‌تواند مدت زیادی در قرنطینه بماند. از سوی دیگر ویروس کرونا نشان داده که در سرایت و تکثیر، این ویروس متفاوت از تجربه‌های پیشین بشری بوده است. از همین رو تا یافته شدن یک راه علمی برای ایمن سازی ، راهی جز تغییر در سبک‌های زندگی نمی‌ماند. استقبال کم از سالن‌های سینما و تئاتر در روز‌های کرونایی نشان از این دارد که برای ادامه حیات این هنرها باید ایده‌های جدیدی به میان گذاشت. سعید چنگیزیان و امیر‌رضا کوهستانی تلاش کردند با خروج از صحنه‌های بسته و تالار‌های مرسوم سبک جدیدی از تماشای داستان و روایت را در مقابل مخاطب قرار دهند.

سالن‌های سینما و تئاتر در روزگار کرونا می‌تواند مخاطب خود را مضطرب کنند. گروهی قید حضور در این سالن‌ها را می‌زنند. گروهی هم از تجربه‌های حضور خود به عنوان تجربه‌هایی نا خوش آیند یاد کرده‌اند. گروهی هم البته چنانچه در این روز‌ها دیده‌ایم نگران هیچ چیز نیستند  که البته یا اهل تئاتر و سینما نیستند یا جمعیت‌شان به اندازه‌ای نیست که بتوانند سالن‌های سینما و تئاتر را از بحران‌ و رکورد خارج کنند.

 استفاده از ظرفیت‌ها

کوهستانی و چنگیزیان تلاش کردند از ظرفیت‌های موجود برای تغییر سبک تماشا استفاده کنند. چنگیزیان گفته است بر اساس یک اتفاق از پلاتوی تمرین رانده می‌‌شوند و تصمیم می‌گیرند که تمرین‌های‌شان را در فضای باز و در پارک‌ها دنبال کنند. در جریان این تمرین‌ها متوجه می‌شود که تئاترش را باید در فضای باز اجرا کند. اجرای کوهستانی اما به نظر می‌‌آید که از ابتدا برای فضای باز و حتی شرایط کرونایی تنظیم شده است. این تجربه‌ها می‌تواند مورد توجه گروه‌های دیگر قرار بگیرد.

اجرا در فضای باز و خارج شدن از سالن‌های می‌تواند به عنوان یک استراتژی مورد توجه گروه‌های تئاتری قرار بگیرد. هرچند همین هم با اوج گرفتن ویروس باید متوقف شود. بعید است هنرمندان راضی به بازی با جان مخاطب باشند. تا زمان یافته شدن آن داروی کیمیا و در زمانی که ویروس در اوج نیست می‌توان به خروج از صحنه‌های رسمی فکر کرد تا هم کار هنر تعطیل نشود و هم اهالی هنر اجرا بتوانند درآمدی ناچیز داشته باشند.