در حالی که تهران چند ماهی است که شب مردگی را با ممنوعیت تردد شبانه خودروها و خاموشی چراغ‌های خیابان‌ها و اتوبان‌هایش تجربه می‌کند، شورای شهر از تصویب قانون «برنامه تحقق شهر بیدار در تهران» خبر داده‌اند. ۵ ماه پیش شورای شهر تهران با تصویب یک فوریت از این لایحه موافقت اولیه خود را با زیست شبانه پایتخت اعلام کرده بود.
تهران از معدود کلان‌شهرهایی است که فعالیت در آن فقط به ساعات اداری در طول روز محدود می‌شود. برخلاف عمده شهرهای بزرگ دنیا که بخشی از فعالیت‌هایشان در حوزه خرید، ورزش و گردشگری در زمان شب انجام می‌شود، تهران در دهه‌های گذشته با محدودیت فعالیت در شب روبرو بوده است. با این حال در سال‌های گذشته و پیش از شیوع بیماری کرونا در ایران در ماه‌های خاصی از سال از جمله ماه رمضان برخی از فعالیت‌ها و کسب و کارها مجوز فعالیت شبانه را دریافت کرده‌اند. کافه‌ها و رستوران‌ها از جمله مشاغلی بوده‌اند که از افطار تا سحر امکان پذیرایی از مشتریان خود را داشته‌اند.
مسیری که لایحه زیست شبانه برای قانونی شدن طی کرد
اما زیست شبانه تهران برای تبدیل شدن به یک قانون مسیر طولانی را طی کرده است. اسفند سال ۹۷ در صد و بیست و دومین جلسه شورای شهر تهران کلیات لایحه «الزام شهرداری به برنامه‌ریزی و بسترسازی و احیای زیست شبانه» با ۱۴ رأی موافق در شورای شهر به تصویب رسید. بر اساس این لایحه مقرر شد تا زیست شبانه به صورت آزمایشی در ۵ محور پایتخت از جمله میدان ولیعصر- فاطمی، میدان قدس- تجریش، صادقیه، نازی‌آباد و تهرانپارس برقرار شود. این اقدام اگرچه که با استقبال مردمی روبرو شد اما مخالفانی هم داشت که مخالفت خود را با مواضع سفت و سختی نشان دادند. سردار رحیمی، فرمانده نیروی انتظامی تهران اعلام کرد: «ما چیزی به نام طرح حیات شبانه نداریم و نمی‌توانیم واحدهای صنفی را مجزا کنیم و بگوییم که واحدهای صنفی در فلان خیابان‌ها می‌توانند تا دیروقت فعالیت کنند و بقیه باید فعالیت خود را تعطیل کنند.»
از تصویب تا رد بیداری شبانه تهران
مجموع این مخالفت‌ها سبب شد تا لایحه زیست شبانه با ورود مستقیم فرمانداری تهران رد شود و فعالیت مشاغل به همان سبک سابق ادامه یاد. با گذشت ۲ سال از این ماجرا و شکست یک باره لایحه زیست شبانه تهران، بار دیگر روز سه‌شنبه یک مهر ماه ۹۹ بررسی لایحه «برنامه تحقق شهر بیدار در تهران» روی میز شورای شهر قرار گرفت و این لایحه با یک فوریت به تصویب اعضای شورای شهر رسید. اعضایی از جمله محسن هاشمی رفسنجانی، رئیس شورای شهر که تا پیش از این مخالف حضور فرزندانش در زیست شبانه بود. او گفته بود: «خودم شب‌ها ساعت ۱۰ می‌خوابم و ۵ صبح بیدار می‌شوم بنابراین تمایلی به این طرح ندارم. در صورتی که فرزندان جداگانه برنامه‌هایی برای زیست شبانه داشته باشند نگران می‌شوم.» او البته گفته بود که زیست شبانه اگر در چارچوب خانواده باشد، مشکل‌زا نیست.
سرانجام اما پس از ۵ ماه سکوت درباره سرنوشت زیست شبانه تهران، روز سه‌شنبه با موافق شورای شهر لایحه «برنامه تحقق شهر بیدار در تهران» به قانون تبدیل شد.
زیست شبانه تهران قانونی شد
محسن هاشمی رفسنجانی، رئیس شورای شهر تهران که خبر تصویب لایحه «برنامه تحقق شهر بیدار در تهران» در شورای شهر را داده، گفته است: «این مسئله علاوه بر اهداف فرهنگی شب مردگی را از تهران دور می‌کند.»
تصویب این قانون در شورای شهر تهران در حالی است که از آذر ماه امسال با تصمیم ستاد ملی مبارزه با کرونا تردد خودروها در تهران از ساعت ۲۱ ممنوع شده و به دلیل صرفه‌جویی در مصرف انرژی چراغ‌های خیابان‌ها و اتوبان‌ها در تهران خاموش می‌شوند و عملاً تهران شب مردگی را تجربه می‌کند.
لایحه زیست شبانه تهران چگونه توانست رضایت مخالفان را جلب کند؟
اگرچه رئیس شورای شهر تهران از جزئیات قانون زیست شبانه تهران اطلاعات چندانی به رسانه‌ها نداده است اما از گفته‌های او می‌توان دریافت که فعلاً زیست شبانه محدود به نقاط خاصی از تهران است و تمام شهر را در برنمی‌گیرد. او گفته است: «تصویب لایحه تهران بیدار و زیست شبانه به صورتی انجام گرفته که تهران هم به اهداف مورد نظر فرهنگی دست پیدا می‌کند و هم زندگی مردم با اجرای این طرح و لایحه‌ها دچار آسیب نخواهد شد.» رئیس شورای شهر تهران گفته است: «موضوع تهران بیدار و زیست شبانه سبب می‌شود که شهروندانی که دیر می‌خوابند و به موضوع فرهنگی علاقه‌مند هستند بتواند شب هنگام زمانی را با خانواده خود به این موضوع اختصاص دهند.»
مسیر پر ابهام قانون زیست شبانه
هاشمی همچنین حل اختلاف شورا با نیروی انتظامی بر سر زیست شبانه تهران خبر داده و گفته است: «ان‌شاءالله این مشکل با نیروی انتظامی و هیأت تطبیق برطرف خواهد شد و آن‌ها نظرات‌شان را می‌دهند و مشکلی را شاهد نخواهیم بود.»
حالا اگرچه قانون زیست شبانه در تهران با موافقت اکثریت اعضای شورای شهر به تصویب رسیده است اما تا اجرای کامل آن مسیر طولانی و پر ابهامی را پیش رو دارد. اینکه در زیست شبانه تهران خدمات چطور و در چه قالبی به مردم ارائه می‌شود، از جمله ابهاماتی است که با وجود قانونی شدن حیات شبانه همچنان مجهول مانده است. با این حال باید منتظر بود و دید که شورای شهر چگونه امنیت را در کنار زیست شبانه در پایتخت برقرار می‌کند؟
