زهرا داستانی

در شرایطی که ورود خودروها و موتورسیکلت‌های برقی به عنوان مهم‌ترین راه حل کاهش آلودگی هوا به خیابان‌های تهران با مانعی از واردات مشروط، افزایش تعرفه واردات، نبود زیرساخت‌های لازم برای سوخت‌گیری این خودروها و… روبه‌رو شده، شهرداری تهران از راه‌اندازی مجدد اتوبوس‌های برقی در پایتخت خبر داده است.

آلودگی هوا پایتخت در طول سال‌های اخیر به اوج خود رسیده و افراد زیادی را با مشکلات تنفسی مواجه کرده و بسیاری را به کام مرگ کشانده است. بر اساس اعلام وزارت بهداشت و درمان سالانه ۴ تا ۵ هزار نفر در تهران بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند. آمار قربانیان آلودگی هوا در تهران در حالی از سوی نهادهای دولتی منتشر می‌شود که اقدامات و برنامه‌هایی که برای کاهش آلودگی هوا در نظر گرفته شده یا به اجرا در نیامده یا نتوانسته به کاهش آلودگی هوای تهران کمک کند. هر بار که وضعیت آلودگی هوای تهران شرایط وخیم‌تری را پشت سر می‌گذارد، نهادها و ارگان‌های مسئول مردم را به استفاده نکردن از خودروهای شخصی، استفاده بیشتر از وسایل حمل و نقل عمومی و دعا برای آمدن باد و باران تشویق می‌کنند. البته که شهر‌های توسعه‌یافته‌ای که در جهان با مشکل آلودگی هوا روبرو بوده‌اند تنها به این ایده‌ها قناعت نکرده‌اند.

موانع پیش روی خودروهای برقی

تشویق برای خرید و استفاده از خودروهای برقی و هیبرید و از رده خارج کردن خودروهای سوخت فسیلی از جمله سیاست‌هایی بوده که شهرهای توسعه‌یافته درگیر با آلودگی هوا برای حل این مشکل اتخاذ کرده‌اند. با این حال، واردات خودروهای برقی و هیبرید در ایران با وجود بیش از ۱۱ شهر که سالانه با معضل آلودگی هوا دست و پنجه نرم می‌کند، با موانعی روبه‌رو شده است. از جمله این موانع برداشته شدن چتر حمایتی دولت از واردات این خودروها، نبود زیرساخت‌های لازم برای شارژگیری آن‌ها در خیابان و… است.

اگرچه در یک سال گذشته گام‌هایی برای برداشتن برخی از موانع پیش پای واردات خودروها و موتورسیکلت‌های برقی و هیبرید در ایران برداشته شده است اما همچنان این وسایل حمل و نقلی از گران‌ترین‌ها در تهران به حساب می‌آید و در شرایط اقتصادی فعلی عموم مردم قدرت خرید آن‌ها را ندارد.

بازگشت به اتوبوس‌های برقی

در این شرایط مدیریت شهری تهران چند سالی است که از بازگرداندن اتوبوس‌های برقی به خیابان‌های تهران سخن می‌گوید. اتوبوس‌هایی که برای نخستین بار در سال ۱۳۷۳ در خیابان‌های تهران علیرغم وجود مشکلات زیاد برای ارتفاع، برق گرفتگی و… راه‌اندازی شدند. مسئولان در آن زمان راه‌اندازی این اتوبوس‌ها در تهران را اقدامی مفید در جهت رفع آلودگی هوا اعلام کردند اما پس مدتی با راه‌اندازی خطوط بی‌آرتی و تصمیم به ساخت پیاده راه خیابان هفده شهریور این ناوگان حمل و نقلی از سطح خیابان‌های تهران جمع‌آوری شدند.

حالا اما مدیران شهری با استناد به گزارش‌های منتشر شده از سوی شرکت کنترل کیفیت هوای کشور که از سهم ۴۰ درصد آلودگی هوای کلان‌شهرها به اتوبوس‌های سوخت فسیلی حکایت دارد، از بازگرداندن اتوبوس‌های برقی به خیابان‌های پایتخت خبر می‌دهند.

تولید داخلی اتوبوس‌های برقی

تقریباً نزدیک به یک سال است که مقام‌های مختلف در حمل و نقل تهران از واردات یا تولید اتوبوس‌های برقی در کشور سخن می‌گویند. سال گذشته بود که پیروز حناچی، شهردار تهران به ورود اتوبوس‌های برقی به تهران اشاره کرد و گفت: «موضوع واردات اتوبوس‌های برقی را پیگیری می‌کنیم و مذاکراتی را هم در این زمینه شروع کرده‌ایم. دیگر زمان آن رسیده است که تهران به اتوبوس‌های برقی مجهز شود. این امر باید در این دوره از مدیریت شهری صورت بگیرد.» اما از آن زمان خبری از اتوبوس‌های برقی وارداتی به تهران نشد.

با این حال روز گذشته دبیر ستاد توسعه فناوری‌های حوزه فضایی، حمل‌ونقل پیشرفته معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری از عرضه نمونه صنعتی اتوبوس برقی تا پایان سال جاری خبر داده است.

به گفته منوچهر منطقی این پروژه با همکاری دانشگاه تهران و با همراهی شهرداری تهران و با حمایت معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری تعریف شده است.

او اعلام کرده که در این طرح به دنبال طراحی اتوبوس تمام برقی با قوای محرکه کاملاً بومی و ایرانی بوده‌اند. منوچهر منطقی، طراحی و ساخت «خودروهای برقی» و «موتورسیکلت هیبریدی» را ضرورت‌های کشورها دانسته و گفته: «برقی‌سازی خودروها و استفاده از فناوری‌های نوین در حوزه حمل‌ونقل می‌تواند به کاهش آلایندگی محیط زیست و مصرف سوخت کمک کند؛ از این رو خودروهای برقی، فناوری آینده است و بسیاری از کشورها حتی کشورهایی که مشکل آلودگی هوا ندارند، به سمت استفاده از خودروهای برقی حرکت کرده‌اند و ما نیز ناگزیر هستیم که به این سمت برویم.»

بر اساس اعلام دبیر ستاد توسعه فناوری‌های حوزه فضایی، حمل‌ونقل پیشرفته معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، تلاش برای تولید خودروهای برقی در این ستاد از سال ۱۳۸۸ آغاز شده اما به علت عدم حمایت‌های کافی رها شده تا اینکه در سال‌های اخیر طرح ساخت اتوبوس تمام برقی دوباره از سر گرفته شده است. در این طرح سعی شده تا دو عامل در نظر گرفته شود که یکی از آن‌ها طراحی و ساخت قوای محرکه کاملاً بومی است، به گونه‌ای که بیش از ۷۰ درصد از این بخش بومی‌سازی شود تا نیاز به خارج از کشور به حداقل برسد.

اگرچه هنوز مشخص نیست که اتوبوس‌های برقی چه زمانی به ناوگان شهری در تهران افزوده شوند، اما شاید بتوانند بخشی از مشکلات ناوگان حمل و نقلی در تهران را برطرف کنند و از میزان تراکم جمعیت مسافران در اتوبوس‌ها و متروهای شهر بکاهند.