شهری که با کرونا از پشت پنجره دیدیم

شروین راد

تهران کلان شهری جوان است. بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۵ ۲۵ درصد جمعیت تهران زیر ۱۸ سال است و بیش از ۳ میلیون نفر از جمعیتش کودکان هستند. دو سال است که معاونت اجتماعی شهرداری تهران در جهت حق شنیده شدن صدای کودکان مسابقه نقاشی برگزار می‌کند. هدف اصلی این مسابقۀ شناخت نیازهای کودکان و کسب نظر و دیدگاه آن‌ها نسبت به شهر است.

این مسابقه در سال ۹۸ با عنوان «شهری که من دوست دارم» و در سال ۹۹ با عنوان «شهری که من دوست دارم (از پشت پنجره خانۀ مان) ببینم.» برای ۱۱ گروه سنی از سن ۴ تا ۱۴ سال برگزار شده است. در دوره اول این مسابقه در سال ۹۸، ۹ هزار و چهارصد اثر دریافت شد. از این میان ۵۱ اثر برگزیده شدند. در دوره دوم این مسابقه در سال ۹۹ اما ۱۴۸۵۰ اثر در مهلت قانونی مسابقه دریافت شد که رشد حدود ۴۰ درصدی داشتند. از مجموع این آثار ۲۰۳ اثر به مرحله نهایی داوری راه پیدا کردند و ۸۹ اثر برگزیده شدند.

آثار در چند مرحله داوری شدند

مجتبی دانشور، مدیرکل آموزش شهروندی شهرداری تهران درباره نحوه داوری آثار دومین دوره مسابقه نقاشی کودکان می‌گوید: «در مرحله داوری اولیه که هیئت انتخاب است، کارها سنجیده می‌شود و جدا از اینکه کارها باید کیفیت حداقلی به لحاظ فنی داشته باشند، کارها توسط مربیان بیشتر در اینجا بررسی می‌شود. ارزیابی می‌شود که کار کودک هست یا نیست و با توجه به تجربه، اصول و فراخوان هم دقت می‌شود که بازه سنی حفظ شده باشد. اینجا یک تعداد از کارها حذف می‌شود. در مرحله دوم داوری باز توسط هیئت انتخاب، کارها مجدداً جدی‌تر بررسی می‌شود و کارهایی که انتخاب شود، وارد مرحله نهایی هیئت‌داوران می‌شویم. داوران مرحله نهایی کاملاً تیم متفاوتی است، ترکیبی از نویسندگان کودک و نوجوان و اساتید آموزش نقاشی به حوزه کودکان و تصویرگر که یک هیئت داوری ۵ نفره را تشکیل می‌دهند که کار داوری نهایی را انجام می‌دهند.»

از میان خبرها: کودکان چه سهمی از پیاده روی در شهر دارند؟

مجموعه آثار رسیده به نمایشگاه بر اساس معیارهایی همچون، توجه به درونمایه‌های شهر و پنجره، زیبایی‌شناسی اثر در ترکیب‌بندی و اجرای تکنیک، عدم دخالت والدین و نزدیکان در خلق اثر، کپی نبودن اثر، متفاوت بودن در زاویه دید، خیال انگیز بودن و خلاقیت در اثر و توجه به عناصر بومی داوری شدند.

نمایش به صورت مجازی و حضوری

با توجه به اهمیت دیده شدن آثار همۀ کودکان، تمامی آثار راه یافته به مرحلۀ داوری نهایی بدون تفکیک از ۶ تا ۱۴ بهمن ماه در خانۀ هنرمندان ایران به نمایش گذاشته شد و با توجه به طولانی بودن طول دورۀ برگزاری نمایشگاه، کودکان و خانواده‌ها در فضایی امن و بهداشتی از نمایشگاه دیدن کردند و هر روز از جمعی از برگزیدگان تقدیر شد. همچنین با توجه به شرایط کرونایی در سایت مربوط به دوره دوم جشنواره، نمایشگاهی مجازی از آثار برپا شده و همچنان برای بازدید در دسترس است.

یکی از دغدغه‌های مجریان پروژه، حضور و مشارکت مدیران در نمایشگاه و در نتیجه دغدغه مند سازی آن‌ها نسبت به نیازهای کودکان بود و علی رغم شرایط کرونایی، با پیگیری و دعوت ویژه از تمامی مدیران در سطوح مختلف شهری، نمایشگاه شاهد مشارکت بالای آن‌ها بود. متین رمضان‌خواه معاون اداره کل آموزش‌های شهروندی شهرداری تهران در این‌باره می‌گوید: «در فرصت دو هفته‌ای نمایشگاه، تمام تلاشمان را کردیم تا مدیران از رده‌های مختلف شهری حضور داشته باشند. در این دوره نمایشگاه بیش از ۳۰ مدیر کلان و میانی شهرداری، شورای شهر، وزارتخانه‌های بهداشت، دادگستری، وزارت کشور، آموزش و پرورش و قوه قضاییه و نزدیک به ۳۰ نفر از شهرداران و معاونین شهرداری‌های مناطق در نمایشگاه حضور داشتند.»

همچنین قرار است این آثار در بیلبوردهای شهری و مکان‌های عمومی نیز اکران شوند. مجتبی دانشور، مدیرکل آموزش شهروندی شهرداری تهران در این‌باره می‌گوید: «سال گذشته موفق شدیم کارهای بچه‌ها را در دو نوبت در شهر تهران اکران کنیم. فکر کنم مجموعاً دو بازه زمانی حدوداً ۱۵ تا ۲۰ روزه بود. بالای ۴۰۰ سازه شهری درگیر این اتفاق در این اکران‌ها شد که خودش بحث مشارکتی دارد. ما از آثار و نقاشی بچه‌ها به اسم خودشان در نماسازی و زیبایی شهر استفاده کردیم و توانستیم آن‌ها را در تابلوهای تبلیغات قرار دهیم.»

نگاهی به کرونا و نمادهای شهر تهران در نقاشی‌ها

بررسی تحلیلی آثار این دوره نشان می‌دهد که در گروه سنی ۴ تا ۷ ساله‌ها همه گیری کرونا خود را به شکل نیاز به تفریح، نیاز به بیرون آمدن از خانه و نیاز به ارتباط با بچه‌های دیگر نشان داده است. در این گروه سنی، آپارتمان نشینی و بعد از آن برج میلاد پر تکرارترین المان شهری بودند. در آثار گروه سنی ۸ تا ۱۱ ساله‌ها، مواجه با کرونا به شکل‌هایی مانند نیاز به دوباره تفریح کردن و نیاز به شادی جمعی خود را نشان داده است. در آثار این گروه سنی نیز آپارتمان و پس از آن برج میلاد پرتکرارترین المان‌های شهری است. همچنین در آثار گروه سنی ۱۲ تا ۱۴ ساله‌ها، همه‌گیری کرونا با بازنمایی نیاز به تفریح دوباره و ارتباط داشتن با دیگر بچه‌ها دیده می‌شود. آپارتمان، برج میلاد و برج آزادی نیز پرتکرارترین المان‌های شهری این گروه سنی است. در مجموعه آثار نقاشی موضوعات مختلفی مانند توجه به محیط زیست، استفاده از دوچرخه و استفاده از موسیقی در شهر دیده می‌شود. پل طبیعت، بازار، وسائل حمل و نقل شهری، فضای سبز و پارک از دیگر المان‌های شهری تکرار شده در آثار نقاشی این دوره بوده است.

از میان خبرها:‌ از «شهر دوستدار کودک» چه می‌دانیم؟

وجود بانک اطلاعاتی کامل از کودکان شرکت کننده در مسابقه فرصت خوبی برای استمرار مشارکت کودک در قالب شوراهای کودکان را می‌دهد. سال گذشته چون خیلی از کارها به‌صورت دسته‌ای جمع آوری شده بود بانک اطلاعاتی مناسبی نداشت اما امسال به دلیل مجازی بودن و فردی بودن شیوۀ ارسال، بانک اطلاعاتی مناسب است و می‌توان به بچه‌ها گواهی حضور داد و با آنها ارتباط گرفت.