سارا مالکی

کافه‌‌های تهران روزهای خوبی را سپری نمی‌کنند. حال بد کافه‌های تهران برای امروز و دیروز نیست. بیشتر از یک سال است که از شیوع ویروس کرونا در کشور می‌گذرد و کافه‌ها به عنوان پاتوق دید و بازدید آدم‌ها، جزو آسیب‌پذیرترین مشاغل در مقابل این بیماری همه‌گیر بوده‌اند.

 اسفند سال ۹۸ وقتی محدودیت‌ رفت و آمد برای کنترل گسترش ویروس کرونا، بسیاری از کسب و کارها از جمله کافه‌ها را تعطیل کرد، کسی فکرش را هم نمی‌کرد این محدودیت‌ها و فاصله‌گذاری اجتماعی تا یک سال بعد ادامه داشته باشد و چیزی حدود ۲۰ درصد از کافه‌های تهران را به تعطیلی کامل بکشاند. فاصله‌گذاری اجتماعی بدترین اتفاق ممکن برای کافه‌داران و کافه‌نشینان شهر بود. طی حدود یک سال گذشته، کابوس کرونا، رؤیای «هر کوچه تهران، یک کافه» را از بین برد. در این مدت کافه‌های زیادی تعطیل شدند. آن‌هایی هم که ماندند تعدیل نیروی زیادی کردند تا شاید از پس هزینه‌های کافه‌داری در دوران کرونا بربیایند.

۲۰ درصد کافه‌های تهران جمع شده‌اند

در سال‌های گذشته، کافه‌داری یکی از شغل‌های محبوب میان جوانان و سرمایه‌گذاران تهرانی بوده است. گواه این محبوبیت باز شدن کافه‌های جدید در نقاط مختلف پایتخت و بالاتر رفتن کیفیت کافه‌ها از طراحی داخلی گرفته تا منو آن‌هاست. آن‌طور که اسکندر آزموده، رئیس اتحادیه فروشندگان بستنی، آبمیوه و کافی‌شاپ‌ها در مصاحبه‌ای در سال ۹۷ اعلام کرده بود، در طی ۱۰ سال تا زمان انجام گفتگو کافه‌های تهران ۶۰ تا ۷۰ درصد رشد داشته‌اند.

 اما رشد سریع و بی‌سابقه در راه‌اندازی کافه‌های جدید در تهران، طی یک سال گذشته با شوکی جدی مواجه شد. اتحادیه آبمیوه، بستنی و کافی‌شاپ‌داران آمار کافه‌های تعطیل شده در تهران را محرمانه و اعلام این آمار را به دریافت اجازه از اتاق اصناف تهران وابسته می‌داند. در اتاق تهران هم کسی پاسخگو نیست اما علی زعفری، عضو جانشین هیئت مدیره اتحادیه آبمیوه، بستنی و کافی شاپ تهران در رابطه با شرایط کافه‌داران تهرانی زیر فشار ویروس کرونا برای دور ماندن افراد از یکدیگر، به «دروازه تهران» گفت: « متأسفانه در روزهایی که کرونا شرایط اقتصادی و اجتماعی را با چالش‌های جدی مواجه کرده، شاید چیزی حدود ۲۰ درصد از کافه‌های تهران به طور کلی تعطیل شدند.»

 زعفری مجموع کافه‌های تهران را با احتساب کافه‌هایی که هنوز پروانه ندارند یا زیرمجموعه رستوران‌ها و هتل‌ها هستند ، حدود سه هزار کافه عنوان می‌کند. تعداد کافه‌های دارای مجوز رسمی در تهران، در مصاحبه یاد شده از سوی آزموده، ۳۰۰ کافه عنوان شده بود.

روزهایی تلخ، مثل اسپرسو 

«کافه‌هایی که در یک سال گذشته کارشان به تعطیلی کشید، عموماً کافه‌های استیجاری یا با فضای بسته‌ بوده‌اند.» زعفری با اشاره به این نکته در ادامه می‌گوید:« بسیاری از آن‌هایی که شروع کارشان با شیوع کرونا هم‌زمان شد نیز تعطیل شدند زیرا هنوز مشتری‌های ثابت خود را جذب نکرده بودند. ۳۰ درصد از کافه‌هایی هم که همین حالا با وجود همه محدودیت‌ها دوام آورده‌اند، با ۵۰ درصد توان و نیروی کار سابق فعالیت می‌کنند»

اما وضعیت برای کافه‌هایی که دوام آورده‌اند و ظاهراً شرایط خوبی دارند هم چندان جالب نیست. در کنار شیوع کرونا و شرایط دشواری که تحمیل کرد، افزایش نرخ ارز و رشد تورم نیز ضربه‌هایی سنگین به صنعت کافه‌داری وارد کرد. زعفری در این رابطه می‌گوید: «متأسفانه فقط کرونا مشکل کافه‌داران نیست، هم‌زمان با کرونا افزایش تورم باعث فشار زیادی به فعالان حوزه کافه‌داری شد. الآن شاید به دلیل رشد چشم‌گیر قیمت‌ها حجم درآمد بیشتر شده باشد اما این به معنای افزایش سوددهی یک کافه نیست زیرا پوشش هزینه‌ها و رشد زیادی که داشته‌اند و پس از آن دست یافتن به سود، به این راحتی‌ها امکان‌پذیر نیست.»

کوچ کافه‌ها و کافه‌دارها

فرامرز سلیمانی، مدرس انجمن قهوه اروپاست. او در حوزه راه‌اندازی کافه‌ها نیز مشغول است. سلیمانی از کرونا و وضعیت کافه‌ها به «دروازه تهران» می‌گوید: «سال گذشته حدود ۳۰ درصد از پروژه‌هایی را که ما راه‌اندازی کرده بودیم و عمرشان بین یک تا ۳ سال بود، به طور کامل تعطیل شدند.» این فعال حوزه قهوه، به کوچ بزرگ کارکنان صنعت کافه‌داری به دیگر مشاغل هم اشاره می‌کند و می‌گوید: «باز و بسته شدن مکرر کافه‌ها و رستوران‌ها باعث شد شغل کافه‌داری ثباتی را که قبلاً داشت از دست بدهد، به همین خاطر افراد بسیاری که در این حوزه کار می‌کردند به سراغ مشاغل دیگر رفتند.»

 سلیمانی کافه‌داری را شغلی می‌داند که صنایع وابسته زیادی دارد. به گفته او در صنایع وابسته به کافه‌داری مانند لبنیات یا شکلات و قهوه نیز به دلیل نوسانات نرخ ارز و رشد تورم اختلال‌هایی ایجاد شد که عبور از شرایط دشوار کرونا را برای کافه‌داران سخت‌تر کرد.

صنفی که حامی ندارد

 در روزهای سخت کرونایی که مردم شهر پاتوق‌هایشان را یکی پس از دیگری از دست می‌دهند، حمایت نشدن صنف کافه‌داران یکی از گلایه‌های افراد فعال در این حوزه است. سلیمانی با گلایه از نادیده گرفته شدن شرایط کافه‌های تهران به عنوان جاهایی که پذیرای افراد زیادی از جامعه و بستری فرهنگی هستند، می‌گوید: «اعلام کردند که در ازای هر پرسنل ۱۶ میلیون تومان وام حمایتی می‌دهند اما شرایط اداری عملاً دریافت این وام را غیرممکن می‌کرد. از طرفی هیچ بخششی در بخشش هزینه‌های آب و برق کافه‌ها که به شکل صنعتی محاسبه می‌شود نداشتیم.» این فعال حوزه کافه‌داری در شرایطی انتظار حمایت صنفی از کافه‌داران را دارد که اتحادیه آبمیوه، بستنی و کافی شاپ تهران مدت‌هاست درگیر برگزاری انتخابات هیئت مدیره و به نوعی از برگزاری آن به دلیل اختلافات عاجز است. وزارت صنعت، معدن و تجارت، اتاق اصناف تهران و اتحادیه آبمیوه، بستنی و کافی شاپ تهران ارگان‌هایی هستند که در رابطه با صنف کافه‌داران مسئولیت دارند.

 در این زمینه زعفری می‌گوید: «اتحادیه دو سال است نمی‌تواند انتخابات هیئت مدیره را برگزار کند و اگر این شرایط ادامه داشته باشد بعید نیست اتحادیه کافی‌شاپ‌داران را از دست بدهیم و این اتحادیه زیرمجموعه یک اتحادیه دیگر شود.»