گفتن اینکه حاجی فیروز چگونه شکل گرفته و مربوط به کدام دوره تاریخی است به این سادگی‌ها نیست. بعضی از فرهنگ‌شناسان اعتقاد دارند شمایل و ادبیات حاجی فیروز خاص تهران معاصر است اما بخش عمده‌ای از پژوهشگران ردپای حاجی فیروز را در تاریخ دنبال می‌کنند. گروهی ریشه آن را در بین‌النهرین می‌دانند. گروهی هم اشاره به آیین‌های کهن کوسه برنشین و میرنوروزی کرده‌اند. مهرداد بهار اعتقاد دارد چهرهٔ سیاه ‌شده حاجی فیروز، گویای بازآمدن او از سرزمینِ مردگان است و جامه سرخ او، نشان از خون سیاوش دارد و این شخصیت را بر آمده از جشن‌های سیاوش می‌داند. حتی مسافرانی اشاره به شباهت‌های حاجی فیروز به یک شخصیت هلندی به نام پیتر سیاه کرده‌اند. هستند منتقدانی که این شخصیت را نتیجه نگاه نژاد پرستانه انسان دیروز دانسته‌اند و خواهان توجه فرهنگ عمومی به این مسئله شده‌اند اما حاجی فیروز مقابل دوربین عکاس دروازه تهران هیچ‌کدام این‌ها را نمی‌داند. او فقط می‌داند که این سیاه شدن و سرخ پوشیدن فرصتی است برای یافتن ریالی در روز‌های سخت زندگی. حاجی فیروز ما ۳۳ ساله است دست‌فروشی می‌کند و گل می‌فروشد. سه چهار سالی می‌شود که نزدیک به نوروز تصمیم به حاجی فیروز شدن می‌گیرد. نازنین کاظمی‌نوا، عکاس دروازه تهران، حاجی فیروز عکس‌هایش را تقاطع خیابان فاطمی و کارگر دنبال کرده است.