شهرداری تهران در راستای توسعه محلات شهر دست به اجرای پروژه‌هایی در مناطق ۲۲ گانه شهر تهران در سال ۱۳۹۹ زده است. دروازه تهران در سلسله گزارش‌هایی به این پروژه‌های محله محور پرداخته و از نحوه اجرای آن‌ها در مناطق مختلف تهران گزارش‌هایی تهیه کرده است. این بار به منطقه ۲۱ تهران و پروژه‌های توسعه محله‌ای این منطقه رفته‌ایم.

اجرای ۶۱ پروژه توسعه محله‌ای در منطقه ۲۱

شهرداری منطقه ۲۱ سال ۱۳۹۹ با اختصاص ۲۳ میلیارد تومان توانسته ۶۱ پروژه توسعه محله‌ای را تعریف و اجرا کند. این پروژه‌ها در راستای دستورالعمل‌های توسعه محله‌ای که از سوی شهرداری تهران ابلاغ شده به اجرا درآمده است. توسعه سرانه‌های فضای سبز، زیباسازی جداره‌ها و بهسازی معابر، حذف فضاهای بی‌دفاع شهری و توسعه مسیر دوچرخه‌سواری از جمله پروژه‌های مدنظر مدیران شهری برای این منطقه بوده است.

پروژه‌های توسعه محله‌ای در منطقه ۲۱ بر اساس نیازسنجی از شهروندان منطقه برنامه‌ریزی و اجرایی شده است؛ اما برخلاف بسیاری از مناطق تهران شورایاران و دفاتر توسعه محله‌ای واسط میان شهروندان و مدیران شهری نبوده‌اند. مصطفی بیگی، معاون فرهنگی اجتماعی شهرداری منطقه ۲۱ می‌گوید: «از آنجایی که تنها ۲ درصد از بافت‌های مسکونی در منطقه بافت فرسوده هستند، دفاتر توسعه محله‌ای در این منطقه راه‌اندازی نشده است. همچنین در سال ۱۳۹۹ سند توسعه محلات در منطقه ۲۱ تدوین نشده و این دو از مشکلات پایه‌ای منطقه در طراحی و اجرای پروژه‌های توسعه محله‌ای بوده است.» به گفته او، با این حال شهرداری از مکانیسم دیگری برای نیازسنجی از شهروندان بهره برده است. کارگروه تخصصی شورایاری‌ها بهترین میانجی برای این کار بوده‌اند. بیگی می‌گوید: «هر محله در منطقه ۲۱ یک کارگروه تخصصی دارد و حداکثر ۲ نفر از اعضای شورایاری می‌توانند عضو این کارگروه باشند و مابقی اعضای این کارگروه را فعالان اجتماعی در سطح محلات تشکیل می‌دهند. این فعلان واسط میان شهرداری و شهروندان بودند.» مدیریت شهری برای طراحی و اجرای پروژه‌های توسعه محله‌ای علاوه بر کارگروه‌های تخصصی محلات، از فعالان اجتماعی در مساجد، گروه‌های ورزشی و سازمان‌های مردم نهاد در منطقه هم کمک گرفته است.

احداث استودیویی برای صداهای خوش محله

شهرک غزالی از جمله محلات منطقه است که جمعیتی در حدود ۲ هزار نفر در آن سکونت دارند. از میان کل جمعیت ساکنان این محله، نزدیک به هزار نفر را اهالی فیلم و سینما، مدیران و کارشناسان تلویزیونی تشکیل می‌دهند. مدیریت شهری در سال ۱۳۹۹ تلاش کرده تا ظرفیت‌ها و پتانسیل محله‌ها را برای اهالی فرهنگ و هنر فعال کند. شهرداری با همکاری کانون بازنشستگان صدا و سیما در سرای محله شهرک غزالی استودیویی را طراحی و احداث کرده است. به گفته معاون فرهنگی، اجتماعی شهرداری منطقه ۲۱، هدف اصلی شهرداری از احداث این استودیو در سرای محله شهرک غزالی این است که سرای محله در این منطقه تعریف موضوعی پیدا کند. او می‌گوید: «شهرداری در سال‌های گذشته در همه محلات سراهای محله‌ای با ظاهر و کاربری تقریباً یکسانی تأسیس کرده است؛ اما بهتر این است که بنا به مقتضیات و شرایط محلات، سراهای محله تعریف موضوعی پیدا کنند؛ مثلاً در محله‌ای چون شهرک غزالی که ساکنان آن را اهالی هنر و رسانه تشکیل می‌دهند، سرای محله می‌تواند به سمت موضوعاتی گرایش پیدا کند که مطابق بافت اجتماعی آن باشد و در کنار آن به آموزش و کارآفرینی در محله کمک کند.»

مکانی برای گردآوردن سمن‌ها در کنار هم

از دیگر اقدامات شهرداری تهران در منطقه ۲۱ احداث سمن‌سرا در بوستان نیلوفر است. ساختمانی در این بوستان به سمن‌های منطقه اختصاص داده شده و قرار است محلی برای استقرار سازمان‌های مردم نهاد منطقه باشد. معاون فرهنگی، اجتماعی شهرداری منطقه ۲۱ در این باره می‌گوید: «منطقه ۲۱ در سنوات گذشته توانسته بود تا گواهی سی آر اس (مسئولیت‌پذیری اجتماعی مشترک) را بر اساس استاندارهای بین‌المللی اخذ کند اما در این رابطه اقدام ماندگاری انجام نداده بود. به همین منظور، شهرداری تصمیم گرفت در سال ۱۳۹۹ مکانی را به نام سمن‌سرا یا دبیرخانه مسئولیت‌پذیری اجتماعی مشترک در نظر گیرد؛ بنابراین ساختمانی در بوستان نیلوفر به این کار اختصاص داده شد. این ساختمان بازسازی شد و تجهیز آن در دستور کار گرفت.»

به گفته بیگی، هدف شهرداری از ایجاد این سمن سرا استفاده از ظرفیت‌ها و توانایی‌های سازمان‌های مردم نهاد منطقه برای حل مناقشات میان شهروندان و صنایع مستقر در منطقه و کاهش مشکلات زیست محیطی است. او می‌گوید: «حدود ۳۰ درصد از بافت منطقه را مراکز صنعتی و ۳۰ درصد را بافت مسکونی تشکیل می‌دهد. این همجواری گاهی سبب مناقشات میان شهروندان و صنایع مستقر می‌شود. شهرداری با احداث سمن‌سرا در بوستان نیلوفر در نظر دارد تا با کمک انجمن‌های محلی که در سطح منطقه وجود دارد، جلساتی را برگزار و از طریق آن مردم و صنایع را متوجه مسئولیت‌های اجتماعی‌شان کند. حتی از این طریق می‌تواند حمایت‌های بخش صنعت را برای حل برخی از مشکلات محلات منطقه به دست آورد.»

بلواری برای مکث عابران

شهرداری در راستای افزایش حس تعلق شهری و محله‌گرایی اقدامات کالبدی را در قالب پروژه‌های توسعه محله‌ای در سطح محلات تهران انجام داده است. خیابان مالک اشتر در محله تهرانسر غربی میزبان یکی از همین پروژه‌ها بوده است. شهرداری بلوار مالک اشتر بازپیرایی کرده و با نصب مبلمان شهری به فضایی برای مکث و معاشرت عابران و اهالی محله تبدیل کرده است.

معاون فرهنگی، اجتماعی شهرداری منطقه ۲۱ در این باره می‌گوید: «یکی از مشکلاتی که منطقه ۲۱ به آن روبه‌رو است، عدم تعلق محله‌ای در شهروندان این منطقه است. از آنجایی که اغلب ساکنان این منطقه را کارمندان یا مهاجرینی از سایر شهرستان‌ها تشکیل می‌دهند، احساس تعلق به محله در میان اهالی بسیار ضعیف است. فارغ از آن، خیابان‌های به صورت متقاطع و با اولویت عبور سواره طراحی شده و فضای اجتماعی در آن کم است؛ بنابراین شهرداری سعی کرده با ساخت پاتوق محله‌ای و اجرای پروژه خیابان کامل فضای مکث شهری را منطقه ایجاد کند.»

به گفته بیگی، مدیریت شهری در منطقه ۲۱ چندین خیابان را برای اجرای طرح خیابان کامل در نظر داشته اما قرعه به نام خیابان مالک اشتر افتاده است. او می‌گوید: «یکی از خیابان‌هایی که ظرفیت اجرای این پروژه را داشت خیابان نسبت عریض مالک اشتر بود چراکه با ترافیک کمی روبه‌رو است و دسترسی‌های محلی حداقلی دارد؛ بنابراین در فاز اول ایجاد خیابان کامل، شهرداری بلواری را در این خیابان تعریف کرد و دست به کاشت درخت و ایجاد پیاده راه در این بلوار زد. در فاز دوم که کلید آن در سال ۱۳۹۹ زده شد، این بلوار بازپیرایی و مبلمان شهری به آن اضافه شد. همچنین با برپایی پاتوق محله مالک اشتر تلاش شده فضایی برای معاشرت اهالی در فضای عمومی شهر تدارک دیده شود.»

افزایش امکانات تفریحی و رفاهی منطقه

محله استقلال از جمله محلات منطقه ۲۱ است که با کمبود امکانات رفاهی روبه‌رو است. شهرداری در راستای افزایش سرانه ورزشی و رفاهی دست به ساخت و تجهیز بوستان استقلال به فضای بازی کودکان زده و فضای بوستان را برای معلولین مناسب‌سازی کرده است. همچنین بهسازی و تجهیز زمین چند منظوره ورزشی بوستان سروناز در شهرک دریا هم به درخواست شهروندان انجام شده است.

هموار شدن راه برای اهالی تهرانسر

از دیگر اقدامات شهرداری در منطقه بازگشایی دسترسی فتح-نیایش بوده است. شهرداری با تملک اراضی متعلق به وزارت مسکن و شهرسازی در دو بخش شرقی و غربی، دسترسی ساکنان مسکن مهر تهرانسر را از خیابان نیایش به بزرگراه فتح هموار کرده است. فریبرز آرمان، رئیس اداره فنی و مهندسی معاونت حمل و نقل ترافیک منطقه ۲۱ درباره می‌گوید: «با اتمام ساخت ساختمان‌های شهرک مهر تهرانسر در سال ۹۸ و استقرار ساکنان این شهرک، نیاز به تأمین دسترسی به بزرگراه فتح برای اهالی وجود داشت. این پروژه با توجه به درخواست شورایاری و اهالی منطقه در دستور کار شهرداری قرار گرفت و پس از تهیه طرح، مدیریت شهری نسبت به تملک اراضی در دو بخش شرقی و غربی اقدام کرد. این زمین‌ها متعلق به وزارت مسکن و شهرسازی بود. هم‌اکنون احداث خیابان نیایش مراحل پایانی کار خود را طی می‌کند و به زودی این خیابان بازگشایی خواهد شد.»