آسمان تهران پس از چندین روز پیاپی گرفتاری در دود و آلودگی بالاخره به شرایط قابل قبول رسیده است. آلودگی هوا اگرچه سال‌ها است که تهران را درگیر خود کرده اما سال ۱۳۹۹ به واسطه افزایش روزهای آلوده و انتشار خبرهایی درباره استفاده از سوخت مازوت در کارخانه‌ها و صنایع اطراف تهران بیش از پیش توجه‌ها را به خود جلب کرده است. خبرهایی که مسئولان مختلف درباره آن‌ها اظهارنظرهای متفاوتی داشته‌اند. برخی آن‌ها را تکذیب و برخی دیگر تأیید کرده‌اند. در حالی که اداره کل محیط‌زیست استان تهران استفاده از مازوت در صنایع را رد می‌کند، شرکت کنترل کیفیت هوای تهران همچنان تأکید دارد که رد پای منابع ثابت در آلودگی هوای تهران در پاییز و زمستان ۹۹ مشاهده می‌شود.
فرقی نمی‌کند چه فصلی باشد، ذرات معلق با قطر کمتر از ۲.۵ میکرون، دی اکسید گوگرد و دی اکسید نیتروژن پای ثابت آلاینده‌های هوای تهران هستند. با این حال چند سالی است که آلاینده ازن در تابستان‌ها به جمعشان افزوده شده و حالا در زمستان ۱۳۹۹ میزان آلاینده گوگرد در هوای پایتخت به طرز قابل توجهی افزایش یافته است. افزایش میزان آلاینده گوگرد در هوا هم‌زمان با کاهش ۳۰ درصدی تردد خودروهای شخصی و ممنوعیت ورود خودروهای دیزلی به شهر سبب شده تا افکار عمومی به دنبال یافتن دلایل این اتفاق باشند.
رد پای مازوت در هوای تهران
اما دلیل آلودگی بیش از حد هوای تهران در سال ۹۹ با صحبت‌های عیسی کلانتری، رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست جنجال برانگیز شد. او استفاده صنایع و کارخانه‌های اطراف شهر از مازوت را دلیل اصلی افزایش روزهای آلوده در پاییز و زمستان سال جاری در تهران عنوان کرد. برخی مسئولان از جمله اعضای شورای شهر تهران نسبت به این موضوع واکنش نشان دادند و خواستار پاسخگویی متولیان این امر شدند. برخی دیگر چون مدیرکل حفاظت محیط زیست استان تهران استفاده از مازوت در صنایع را تکذیب کرد و اعلام کرد که هیچ صنایع و کارخانه‌ای که سهم قابل توجهی در آلودگی هوای تهران داشته از سوخت مازوت استفاده نکرده است. از سوی دیگر وزیر نفت اعلام کرد که با توجه به افزایش مصرف گاز در کشور مجبور است برای تولید ۵۰۰۰ مگاوات برق در ایران که ۹ درصد برق مصرفی کشور را تشکیل می‌دهد، از مازوت استفاده کند. چندی بعد خاموشی‌ها در تهران و برخی دیگر از شهرستان‌ها آغاز شد و سخنگوی صنعت برق ایران علت آن را محدودیت سوخت نیروگاه‌ها اعلام کرد. سوختی که برخی مدعی شدند به واسطه ترس از ابتلا به بیماری کرونا در خانه‌ها هدر رفته است. شرکت توانیر برای کاهش هدر رفت انرژی از مردم خواست که ۱۰ درصد کمتر از برق استفاده کنند و عیسی کلانتری هم از مردم خواست در اتاق نشیمن لباس بپوشند که در رختخواب لخت شوند!
چرا تهران در سال ۹۹ روزهای آلوده بیشتری دارد؟
در حالی که تهران روزهای متوالی را زیر دود به سر می‌برد و مسئولان در حال نشان دادن واکنش به اظهارات یکدیگر بودند، باد این بار هم به کمک ریه‌های تهرانی‌ها آمد. هوای تهران در سه روز پایانی دی ماه در وضعیت قابل قبول قرار گرفت و بهمن اولین روز خود را با شاخص ۷۲ و قرار گرفتن در شرایط استاندارد آغاز کرد. هرچند پیش‌بینی‌ها می‌گوید که این وضعیت در ماه بهمن نیز دوامی نخواهد داشت و باید چشم انتظار روزهای آلوده در تهران بود. بر اساس اعلام شرکت کنترل کیفیت هوا امسال تا پایان دی ماه، هوای تهران ۱۵ روز ناسالم و ۹۱ روز ناسالم برای گروه‌های حساس را پشت سر گذاشته. این یعنی تا اینجا تهران نسبت به سال گذشته هوای ناسالم بیشتری را تجربه کرده است.
برخی اما افزایش روزهای آلوده در تهران را تنها به دلیل افزایش آلاینده‌ها نمی‌دانند. حسین شهیدزاده، مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران می‌گوید که سخت‌گیرانه‌تر شدن نحوه اندازه‌گیری آلاینده‌های هوای تهران بخشی از دلایلی است که روزهای آلوده را در تهران افزایش داده. او گفته است: «یکی از مشکلات ما این است که کیفیت هوا طی امسال و سال‌های گذشته با یکدیگر مقایسه می‌شود؛ اما باید به این نکته توجه کرد که نحوه اندازه‌گیری شاخص کیفیت هوا طی امسال سخت‌گیرانه‌تر شده است. طی امسال کیفیت هوا در تهران تاکنون ۱۰۶ روز آلوده گزارش شده این در حالی است که طی سال گذشته در همین بازه زمانی کیفیت هوا ۷۲ روز آلوده بود. به دلیل آنکه نحوه اندازه‌گیری شاخص، امسال سخت‌گیرانه‌تر شده است نمی‌توان آن را با سال گذشته مقایسه کرد چراکه معیارها یکسان نیست.»
دلایلی برای اثبات ادعای آلودگی هوای تهران به واسطه صنایع
هرچند هنوز هیچ مسئولی به صراحت منابع ثابت را مسئول آلودگی این روزهای هوای تهران اعلام نکرده اما شرکت کنترل کیفیت هوای تهران همچنان تأکید دارد که رد پای صنایع در آلودگی هوا دیده می‌شود.
مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران اعلام کرده که غلظت آلاینده دی‌اکسید گوگرد در ماه‌های آبان، آذر و دی ماه حدود ۵۰ درصد بیشتر از ماه‌های مشابه در سال گذشته بوده. او گفته است: «این مسئله می‌تواند گویای آن باشد که سهم منابع ثابت در تولید این آلاینده بیشتر شده است چراکه ادعا می‌شود که سوخت منابع متحرک تغییری نکرده است. از سوی دیگر تغییرات روزانه آلاینده دی‌اکسید گوگرد نشان می‌دهد که غلظت این آلاینده در ساعات ظهر بیشتر شده است. از آنجایی که خودروهای گازوییلی در این ساعات تردد خاصی ندارند می‌توان نتیجه گرفت که صنایع علت آن بوده‌اند.»
او حتی با استناد به تصاویر ماهواره‌ای گفته است: «کیفیت هوا در اطراف تهران طی آذرماه امسال با رنگ قرمز نمایش داده شده است و این نشان می‌دهد که منابع آلاینده در غرب، جنوب غرب و جنوب شرق بیشتر از سال گذشته فعال هستند. برای همین ما می‌گوییم که بخشی از آلودگی هوای تهران از خارج از شهر وارد می‌شود. شهر ری نیز نسبت به سال گذشته تغییرات عمده‌ای در آلاینده دی‌اکسید گوگرد کرده و غلظت آن افزایشی بوده است.»
اگرچه اسناد متعددی وجود دارد که ثابت می‌کند پای منابع ثابت چون صنایع و کارخانه‌ها در آلودگی این روزهای تهران در میان است اما تاکنون هیچ مسئولی این موضوع را تأیید نکرده است.
