زهرا داستانی

آسیب‌های ناشی از حوادث ترافیکی علت بسیاری از مرگ و میرها و معلولیت‌های کودکان در جهان است. در ایران آمار دقیقی از میزان تصادفاتی که منجر به فوت یا مجروح شدن کودکان و نوجوانان می‌شود، در دست نیست؛ اما بر اساس اعلام نماینده یونیسف در ایران حوادث ترافیکی دومین علت شایع معلولیت و مرگ کودکان در ایران محسوب می‌شود. رئیس پلیس راهور ناجا در سال ۱۳۹۸ اعلام کرده که روزانه ۷ تا ۸ کودک در اثر تصادفات رانندگی در ایران جان خود را از دست می‌دهند. کودکانی که یکی از سرنشینان خودرو سانحه دیده یا عابر پیاده بوده‌اند. آمار بالای مرگ کودکان در سوانح رانندگی در ایران نشان می‌دهد که جاده‌ها و خیابان‌های شهرها جای ایمنی برای تردد و حضور کودکان نیستند. در شهری چون تهران که ۴۰ درصد تصادفات رانندگی را عابران پیاده تشکیل می‌دهد، بدون شک کودکان و نوجوانان برای تردد در آن با چالش مواجه‌اند.

کودکان در خیابان‌های تهران جایی ندارند

کودکان و نوجوانان همانند بزرگ‌سالان سهمی از شهر و تردد در آن دارند. اگرچه اغلب آن‌ها به تنهایی در سطح شهر تردد نمی‌کنند اما اندک تعاملی هم که با شهر به واسطه حاضر شدن در مدرسه، خرید یا بازی با همسالان خود دارند، جان آن‌ها را به خطر می‌اندازد. به خطر افتادن جان کودکان در حوادث ترافیکی اغلب سبب می‌شود که استقلال و تحرک کودکان در شهر محدود شود. از یک سو کودکان در شهرهایی که برای آن‌ها ساخته نشده‌اند، جایی ندارند و از سوی دیگر والدین و مربیانشان آن‌ها را از تردد تنها در شهر منع می‌کنند. حضور نداشتن و فعالیت کودکان و نوجوان در شهر تبعات بسیاری برای آن‌ها دارد.

تبعات عدم حضور کودکان در شهر

بی‌تحرکی و تنبلی کودکان که عوارضی نظیر چاقی و بیماری‌های مختلف را به همراه دارد، از تبعات نادیده گرفتن استقلال و تحرک آن‌ها در شهر است. نبود شبکه حمل و نقل شهری مناسب برای کودکان و نوجوانان، عدم رعایت اصل سلسله مراتبی در طراحی شبکه معابر پهنه‌های مسکونی، نبود پیاده‌روهای مناسب برای کودکان در حاشیه شبکه معابر شهری و نبود مسیر دوچرخه‌سواری سبب می‌شود که ارتباط کودکان و نوجوانان هر چه بیشتر با شهر کاهش یابد. این امر سبب می‌شود تا علاوه بر مشکلات روحی و جسمانی در کودکان و نوجوانان دستیابی آنان به حس استقلال و رشد اجتماعی نیز با مشکل مواجه شود.

آشتی شهر با کودکان در شهر دوستدار کودک

اما از چند دهه گذشته مدیران شهری دریافته‌اند که باید کودکان را در برنامه‌های توسعه‌ای شهر در نظر بگیرند و با طراحی شهری با عنوان شهر دوستدار کودک ارتباط این قشر از جامعه با شهر را دوباره برقرار کنند. تردد ایمن در خیابان‌های محله و ملاقات با دوستان و بازی کردن با همسالان از جمله برنامه‌هایی است که در شهر دوستدار کودک دنبال می‌شود.

اجرای پروژه راه‌های امن به مدرسه همانند نصب چراغ هوشمند و علائم هشداردهنده راهنمایی و رانندگی، خط‌کشی گذر دانش‌آموزان از خیابان‌ها، ایمن‌سازی پیاده‌راه‌های شهری برای کودکان، همکاری در تأمین فضای امن حاشیه مدارس از جمله نیازهای کودکان برای تردد ایمن در شهر است. شهر دوستدار کودک دارای ابعاد چهارگانه استقلال و تحرک، ایمنی و امنیت، دسترسی و تعاملات اجتماعی است.

تلاش‌های شهرداری برای ایمن کردن شهر برای کودکان

شهرداری تهران نیز سال‌ها است که در تلاش است تا با رفع موانعی که حضور کودکان و نوجوانان در شهر را محدود می‌کند، تهران را به جمع شهرهای دوستدار کودک در جهان اضافه کند. تلاش‌ها برای تبدیل شدن تهران به شهر دوستدار کودک از سال ۱۳۷۲ با پیوستن ایران به «کنوانسیون حقوق کودک» سازمان ملل آغاز شد؛ اما این تلاش‌ها در سال‌های اخیر در مدیریت جدید شهری در تهران اوج گرفته است. شهرداری تهران برای تبدیل شدن تهران به شهر دوستدار کودک اقداماتی از جمله تأمین فضای مناسب بازی کودکان در مجتمع‌های مسکونی نوساز یا در حال ساخت را دنبال می‌کند و با عریض کردن و مناسب‌سازی پیاده‌راه‌ها و ساخت پیاده‌راه‌های جدید در تهران خطرات احتمالی را برای کودکان به حداقل برساند. توسعه خانه‌های اسباب‌بازی و به کارگیری مربیان خبره در آن‌ها، توسعه فضاهای سبز شهری و معابر به گونه‌ای که کالسکه کودک بتواند به راحتی از آن عبور کند از دیگر اقدامات شهرداری تهران برای ایجاد حس امنیت در کودکان و نوجوانان بوده است.